Turbulent jaar voor wereldhandel door Trumps heffingen; hoe staan we ervoor?

vandaag, 12:00

De Verenigde Staten zouden worden "beroofd", "geplunderd" en zelfs "verkracht". Met deze grote woorden kondigde de Amerikaanse president Trump op 2 april nieuwe importheffingen aan. Ze waren een dreun voor de gevestigde wereldhandelsorde en veroorzaakten een maandenlange periode van grote onzekerheid. Hoe staan we er nu, negen maanden later, voor?

Op producten uit China werd in eerste instantie de grootste importheffing opgelegd, van 34 procent. Ook op Europese producten zou voortaan 20 procent belasting worden geheven, maar uiteindelijk werd dat in de zomer 15 procent.

Paniek op de beurzen

De aankondiging leidde tot veel onrust en wereldwijd doken de aandelenkoersen op de beurzen omlaag. De maanden die volgden bleven zeer onrustig. Om de haverklap dreigde Trump met nieuwe en hogere heffingen. Zo kwamen er niet alleen landgebonden heffingen, maar voerde hij bijvoorbeeld ook een belasting van 50 procent in op staal en aluminiumproducten van buiten de VS.

Hoewel Amerikaanse importeurs deze belasting moeten betalen, voelen ook Nederlandse bedrijven de pijn. Hun producten werden in een klap een stuk duurder voor hun Amerikaanse klanten.

"In eerste instantie was het even schrikken", zegt Barry Leuverman, van duurzaam koelsysteembedrijf Oxycom. "Want wat betekent dit voor ons?" Hij hing destijds tot diep in de nacht nog met klanten aan de lijn, vertelde hij in april aan de NOS.

Duurder en nog eens duurder

Bedrijven probeerden nog zo snel mogelijk producten naar de VS te verschepen, voordat er hogere heffingen zouden gaan gelden. "Uiteindelijk kregen onze producten een heffing van 15 procent, maar daarnaast moesten we vanaf deze zomer ook nog extra gaan betalen voor het staal en aluminium in onze producten", zegt Leuverman nu. Hij schat in dat de koelsystemen van Oxycom, ook door de gedaalde dollarkoers, zo'n 30 procent duurder zijn geworden in de Verenigde Staten.

Ook bestekfabrikant Amefa uit Apeldoorn werd deze zomer plots geconfronteerd met de Amerikaanse heffingen. In augustus besloot Trump de lijst met producten die vallen onder staal en aluminium flink uit te breiden. "We zagen het echt niet aankomen. We hadden anders nog voorraden in de VS kunnen opbouwen, maar het was een totale verrassing", zegt Eduard Bakker van Amefa.

Voor Bakker is het inmiddels wel duidelijk hoeveel er op zijn bestek in de VS geheven moet worden, maar Amefa moet voor elk product gaan aangeven hoeveel staal erin zit. "Hier moeten we dus echt extra mensen voor gaan aannemen, want los van de heffingen is de Amerikaanse douane veeleisender geworden."

Beide bedrijven blijven zaken doen in de VS, maar ze focussen zich ook op andere afzetmarkten. Zo wil Oxycom zijn aandacht wat verleggen naar Groot-Brittannië en bestekmaker Amefa kijkt naar andere landen in Centraal- en Zuid-Amerika.

Toch valt pijn mee

De flexibiliteit van de bedrijven is mogelijk een belangrijke reden waarom de gevolgen van de heffingen voor de Nederlandse economie beperkt zijn. De Nederlandsche Bank concludeerde deze maand dat Nederland nog altijd flink profiteert van de toegenomen wereldhandel.

Ook de Amerikaanse economie is niet tot stilstand gekomen door de heffingen. Volgens veel deskundigen komt dit doordat de soep uiteindelijk niet zo heet werd gegeten. Heel veel heffingen werden door Trump verlaagd of zelfs niet ingevoerd.

Een andere reden is dat Amerikaanse bedrijven enorme voorraden insloegen voordat de heffingen van kracht werden. "Hierdoor worden de effecten van de heffingen uitgesmeerd over een langere periode", zegt ING hoofd-econoom Bert Colijn.

Lange termijn

Colijn verwacht dat de effecten van de importheffingen meer gevoeld gaan worden op de lange termijn, zoals bij de Brexit. Econome Sharon Bell van de Amerikaanse bank Goldman Sachs stelt dat we de piek van de heffingen ongeveer nu voelen. Bovendien speelt er veel meer, zegt ze. "De pijn van Europese bedrijven die actief zijn in de VS wordt vooral ook veroorzaakt door de lage dollarkoers."

Een andere reden voor het meevallen van de pijn is dat veel landen zich in hun reactie op de heffingen besloten in te houden. Alleen China besloot met gelijke munt terug te betalen en voerde heffingen in op Amerikaanse producten. Ook exporteerde het veel minder kritieke aardmetalen.

Ondanks deze maatregelen exporteerde China dit jaar een recordhoeveelheid, vooral naar landen in Zuidoost-Azië, Afrika en Latijns-Amerika. "Het is heel interessant, zowel economisch als politiek. China vormt nu ook een concurrent op het niveau van kwaliteit", zegt Bell.

Nieuwe handelsorde?

Hebben de heffingen geleid tot een nieuwe handelsorde? Jazeker, want de eerder zo belangrijke handelsafspraken lijken tegenwoordig niet meer heel veel waard. Maar volgens ING-econoom Colijn heeft dat niet geleid tot minder internationale handel: "De realiteit is dat die draai niet zo snel wordt gemaakt. Er is geen radicale verandering, bijvoorbeeld dat bedrijven opeens weer meer in Nederland produceren dan in China."

Vooralsnog bloeit de wereldhandel dus nog volop. De beurskoersen stegen dit jaar ondanks de heffingen flink. De komende tijd moet duidelijk worden of 2025 een omslagpunt was.