Trump ontvangt Netanyahu in Florida, 'succes Gaza-plan staat of valt met druk VS'

vandaag, 16:12

De Oekraïense president Zelensky is nog maar net vertrokken, of de volgende leider staat alweer op de stoep in Mar-a-Lago, het buitenverblijf van de Amerikaanse president Trump in Florida. Trump wil met de Israëlische premier Netanyahu praten over de tweede fase van zijn Gaza-plan. Maar valt er nog wel te spreken over een fase twee, of ligt een hervatting van de oorlog meer voor de hand?

Waar gaat het vanavond over?

De VS wil dat Israël vaart maakt met fase twee van het plan. Daarin staat onder meer dat er een apolitieke overgangsregering wordt geïnstalleerd en een internationale troepenmacht wordt gestuurd. Maar volgens Erwin van Veen, Midden-Oostenspecialist bij Instituut Clingendael, reist Netanyahu naar zijn bondgenoot met een ander doel: om Israëls veiligheid in de regio te garanderen. "Hij wil bijvoorbeeld goedkeuring om actie te ondernemen tegen Iran en hoopt waarschijnlijk dat Gaza zo min mogelijk ter sprake komt."

Maar Trump denkt daar dus anders over. "Hij is er vooral op uit om zijn eigen imago als vredesstichter overeind te houden", zegt Van Veen. "Zijn plan mag niet zichtbaar in duigen vallen en het moet er in ieder geval op lijken dat er vooruitgang is."

Het is nog maar de vraag of Trump Netanyahu onder druk gaat zetten, zegt Peter Malcontent, docent internationale betrekkingen aan de Universiteit Utrecht. "Zoals we vaker hebben gezien, zijn een-op-eengesprekken met Trump lastig te voorspellen."

Hoe staat het ervoor met de eerste fase?

In september ging Netanyahu akkoord met het Amerikaanse 20-puntenplan voor het einde van de oorlog in Gaza. Een paar weken later steunde ook de VN-Veiligheidsraad Trumps plan. Hamas wees de resolutie af.

Tijdens de eerste fase van het akkoord ging het staakt-het-vuren in, en werden er Israëlische gijzelaars en Palestijnse gevangenen vrijgelaten. Ook zou er volledige hulpverlening worden opgestart en zou de grens opengaan zodat mensen die dat wensten, Gaza konden verlaten.

Volgens Van Veen is fase één maar deels afgerond. "De grootschalige bombardementen zijn grotendeels gestopt, maar Israël doodt praktisch dagelijks Palestijnen, en de dagelijkse strijd om te overleven is voor Palestijnen in Gaza hetzelfde gebleven." Van Veen benadrukt dat er nog steeds te weinig hulp binnenkomt, dat er een tekort is aan voedsel en medicijnen en dat veel mensen kou lijden in hun tenten. "Hoop op verbetering is er nauwelijks."

Sinds het staakt-het-vuren inging op 10 oktober zijn er volgens de VN 394 mensen gedood, meer dan duizend mensen gewond geraakt en honderden lichamen onder het puin vandaan gehaald.

Welke obstakels zijn er voor de tweede fase van het plan?

De belangen van de betrokken partijen liggen uit elkaar. Van Veen: "Netanyahu wil helemaal geen vrede in Gaza, hij heeft permanente dreiging en geweld nodig om zijn regering overeind te houden en aan de macht te blijven."

Malcontent wijst op de Israëlische verkiezingen van komend jaar. Hij zegt dat Netanyahu op zoek is naar successen, omdat zijn eigen partij meer zetels nodig heeft om te kunnen blijven regeren. "Dan kan het weleens verleidelijk zijn om weer een oorlog te starten, zoals de ultranationalistische partijen van hem vragen."

"Alleen onder zware druk van de Amerikanen, of met veiligheidsgaranties tegen Hezbollah en Iran, zal Netanyahu meegaan met Trumps eisen", legt Malcontent uit. Die veiligheidsgaranties komen van pas als Israël zijn buurlanden nog een keer aanvalt. "Dat ligt straks ook op de onderhandelingstafel."

Voor Hamas is het belangrijk om een politieke rol te blijven spelen in Gaza, iets wat voor de Amerikanen en Israëliërs onbespreekbaar is. "De groep wil zich alleen ontwapenen als Israël zich terugtrekt uit het oosten van Gaza, en alleen onder controle van een Palestijnse regering", zegt Malcontent.

Tegelijkertijd spelen voor de Amerikanen dus heel andere belangen. "Trump wil niet de zoveelste Amerikaanse president zijn die het niet gelukt is om vrede te stichten tussen Israël en de Palestijnen", aldus Malcontent. "Het is een kwestie van prestige."

Was het 20-puntenplan dan gedoemd te mislukken?

Het 20-puntenplan van Trump zou deze verschillende belangen moeten overbruggen, maar veel van de punten zijn vooral vaag. Volgens Van Veen mag het eigenlijk geen plan heten. "Het zijn vooral twintig weinig concrete intenties, zonder tijdlijn, beginstappen of einddoel. Zonder gedegen uitwerking zie ik niet in hoe die tweede fase moet beginnen."

Zoals punt negentien, waar staat dat "de omstandigheden gunstig moeten zijn voor een weg naar Palestijnse zelfbeschikking". Concrete afspraken over een Palestijnse staat ontbreken, waardoor een van de belangrijkste problemen van deze oorlog onopgelost blijft. "Als er helemaal niks tegenover staat voor de Palestijnen, waarom zouden ze hier dan aan meewerken?", vraagt Malcontent zich af.

En misschien nog belangrijker is dat het succes van het Gaza-plan afhangt van druk van buitenaf. "De uitvoering van het plan staat of valt met de wil van de betrokkenen. In dit geval is de wil niet groot bij Netanyahu en ook niet bij Hamas. In dat geval ben je afhankelijk van een derde partij en dat zijn de Amerikanen", zegt Malcontent.

"Zonder serieuze druk van de Amerikanen gaat er weinig veranderen, of verergert de situatie in Gaza alleen maar", concludeert Van Veen.